Yazı: Aydan Baktır<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Anılar, ruhumuzun derinliklerindeki yankılardır." Kazuo Ishiguro</blockquote>Temmuz’un insanın üzerine bıraktığı güneşe, yaz kokusuna ve rehavetine uyumlanan bir tembellikle haberler arasında gezinirken gözüme bu ayın edebiyat adına getirdiği bir müjde çarptı:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Nobel ödüllü yazar Kazuo Ishiguro'nun yeni romanı The Memory of Leaves (Yaprakların Hafızası) yakında okurlarıyla buluşacak."</blockquote>Oturduğum ağacın altında, kızgın güneşin beni yakmasına izin vermeyen yapraklardaki esintilerle birlikte beynimdeki çağrışımları da dalgalanıyor. Beyin, düşünce ve tabii hafıza son yıllarda en çok gündemimizde olan konular. İnsanın algısı, birikimi ve geçmişle bağı kişisel ve çevresel hafızasının varlığı ile belirleniyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2017 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi, Japonya doğumlu İngiliz yazar Kazuo Ishiguro da eserlerinde insan ilişkilerini, hafızayı ve kimliği ele alıyor.</li></ul>Hatıralarımız ve geçmişimiz, öğrendiklerimiz, deneyimlerimiz, bizi biz yapan her şey hafızamızın kara kutusunda mı yoksa kara kuyularında mı yer alıyor? Bu düşünceler, beni incir ağacının dilinden, ağaçların duygularıyla yazan Elif Şafak'ın Kayıp Ağaçlar Adası romanına götürdü. Kayıp Ağaçlar Adası’nda, günümüz Londrası'nda yaşayan 16 yaşındaki Ada Kazancakis'in, bir tarih ödeviyle beraber ailesine ve geçmişine dair cevapsız kalmış soruların dünyasına sürüklenişini okuruz: 1970’lere, dünyanın tel örgülerle bölünmüş tek başkenti Lefkoşa’ya... Adada anne ve babasının, Defne ve Kostas’ın, gizlice buluştukları bir taverna vardır: Mutlu İncir.&nbsp;Adadaki en iyi yemeğin, en iyi müziğin bulunduğu büyülü bir yerdir burası; tüm misafirlerine birkaç saatliğine de olsa dışarıdaki üzüntülerini unutturur. Ve tavernanın tam ortasında, bu mekanı daha da büyülü kılan, bilge bir incir ağacı vardır. Savaş başlayıp güzelim başkent enkaza dönüştüğünde ve âşıklar bir bir ortadan kaybolduğunda bile her daim orada kalan bir incir ağacı. Her satırında insanların birbirlerini nasıl yabancılaştırdıklarını anlatan bu ağaç yası, savaşı ve aşkı anlatan şifalı bir göç ağıtı&nbsp;olarak durur.Roman, bizden daha uzun ömürleri olan ağaçların, insanlardan çok daha bilge olduklarını da hatırlatıyor. Ağaçlar unutmaz&nbsp;diye düşünmemiz de mümkün. Ancak haykırsalar bile biz çoğu zaman onların seslerine karşı sağırız.&nbsp;Gece boyunca ağaçların aralarında fısır fısır ne konuştuklarını merak edenlerdenseniz romanda her ağacın ayrı dili olduğu da anlatılıyor. &nbsp; “İnsanlar, canlılığı gözlerle ölçüyorlar, biz ağaçların gözleri görünür olmadığından bizim canlı olabileceğimizi anlamıyorlar ve bizim canımızın acıttıklarını hissetmiyorlar” alıntısı, hayata nasıl baktığımızı, bu dünyadaki yerimizin “insan merkezli” mi yoksa “yaşam merkezli” mi olduğunu da sorgulatıyor.&nbsp;Prof. Dr. Türker Kılıç’ın bize armağan ettiği bağlantısallık kavramı içinde bir sıcak yaz günü bir yaprak ile bir insanın eşdeş olabileceğini yeniden düşündüm. Ve kurgu veya gerçek, her romanın bir yaşanmışlık örüntüsü içinde kendi deneyimlerimizi sorgulatmaya yönelten bir gücü olduğunu...

Aposto Kitap

Hatıralarımız ve geçmişimiz, öğrendiklerimiz ve deneyimlerimiz hafızamızın kara kutusunda mı yoksa kara kuyularında mı yer alıyor? Bu soruyla Kazuo Ishiguro'nun yeni romanından incir ağacının dilinden, ağaçların duygularıyla yazan Elif Şafak'ın Kayıp Ağaçlar Adası romanına doğru yola çıkıyoruz.

Hafızanın yaprak yeşili: Kazuo Ishiguro ve Kayıp Ağaçlar Adası

“Doğru zaman, doğru insan” söyleminin kitaplar için de geçerli olduğunu düşünürüm hep. Doğru zamanda hayatıma giren doğru kitaplar, bana yoldaşlık eden bir dostun hikayesi gibi bir çırpıda akıveriyor ve bir dostun hikayesinde bulduğumuz “bizden” duygularla buluşturuyor.Londra’ya taşınalı bir sene olmuşken, Holland Park yakınlarında çok sevdiğim kitapçılardan Daunt Books’ta mavili sarılı kapağıyla içine çekti beni Elif Şafak’ın yeni kitabı: “The Island of Missing Trees – Kayıp Ağaçlar Adası”. Elif Şafak’la yolculuğum Robert Kolej’deki Edebiyat dersimizde “Mahrem” isimli kitabını incelememizle başladı. Dili kullanış biçimi benim için büyüleyiciydi, hikayenin akıcılığından hiç ödün vermeden kelimelerle oynayışını, hikayede kurduğu ince köprüleri sevmiştim. Bazı kitaplarında aynı tadı alamasam da “Aşk”, “Ustam ve Ben” bir solukta okuduğum kitaplarından oldu.&nbsp;Aslında 35’ime gelmek üzereyken, hiç aynı yazarların kitabını okumak istemiyor canım. Hep yeni yazarlar keşfetmek istiyorum, başka başka ülkelerde geçen yeni hikayelere iştahla sarılıyorum. Siz bir kitabı almadan önce arka kapağını okuyanlardan mısınız bilmiyorum ama ben genelde kitabın ilk birkaç sayfasını açıp okuyorum. Kayıp Ağaçlar Adası’nı elime aldığımda da öyle yaptım. Kitap Londra’da “Ada” isimli bir kızın hikayesi ile başlıyor. Benim de Ada isminde bir kızım olunca, Londra hikayemizle de denk gelince kitabın benimle eve gelmesi gerektiğine karar verdim.&nbsp;Kitap, Kıbrıs ikiye bölünmeden önce tanışan bir Türk kızı ve Rum erkeğinin aşkının etrafında çiftin kızları Ada’nın, geride bırakıp Londra’ya göç ettikleri ada Kıbrıs’ın ve Kıbrıs’tan Londra’ya taşıdıkları incir ağacının yolculuğunu okuyucuyla buluşturuyor.&nbsp;Kıbrıs ortadan ikiye bölünse de ve sınır ne kadar iyi korunsa da; meltem rüzgarının, çekirgelerin, kuşların, kelebeklerin nasıl da sınır tanımadan geçebildiğini okumak insanı düşündürüyor. Artık her gün dinlemeye alıştığımız trajik göçmen hikayelerinin yanında, ağaçların nasıl da sınır tanımadan köklerini ülkeler arası salabildikleri gerçeği insanı titretiyor. Kitapta, incir ağacının gözünden yazılmış bölümlerde; ağaçların canlı olmak dışında insanlar gibi ruhları olabileceğini ve hafızalarının önemini hissediyorsunuz. İnsanın ağaçlar hakkındaki gerçeklere kör oluşu ile yüzleşiyorsunuz. İnsanın doğrusal &nbsp;zamanı ile ağaçların döngüsel zamanının kesişiminde insanlığın diline, deyimlerine, inançlarına ağaçların nasıl da köklendiğinin farkına varıyorsunuz…“Ocağına incir ağacı dikmek” atasözü, “Gece incir ağacınının altından geçilmez” batıl inancı, Yunan mitolojisinde incirin değeri, Anadolu’da incir ağacının bereketin simgesi olması, incirin dini kitaplarda da yer alması… Ağaçlarla insanların hayatlarının iç içe geçtiğinin sadece birkaç örneği.Kitabı okurken İkizdereli kadınların Akbelen Ormanı’ndaki her bir ağaç için verdikleri savaş ve gözyaşlarına sosyal medyadan tanıklık ettim. Yüzlerinde zamanın çizgileri, yemenlerinden taşan ak saçları ve tek çizgi dudaklarının aşağıya doğru eğimi ile şehirli kadınlardan farklıydılar. Çok renkliydi kıyafetleri, çok yıkanmaktan solmuş ama rengarenk. Yaş aldıkça siyahlaşan şehirli kıyafetlerine kıyasla, açık mavili pembeli işlemeleri vardı kıyafetlerinin. Bu renkli kadınlar, sanki farkındaydılar ağaçların ruhları olduğunun ve insan hayatıyla ağacın birbirine bağının… Biliyor gibiydiler ormandaki tüm ağaçların yeraltı ağından haberleşebildiklerini…İnsanın; geçmişinin, hikayesinin ağaçlarla köklendiğini… Ağaçlar, kendinden önceki ağaçların geçirdikleri yangınların, kuraklıkların izlerini taşırlarmış mesela… Ona göre kendilerini korurlarmış. Kitapta da ağaç aşığı Kostas’ın, köklendiği topraklar olan Kıbrıs’tan yanında getirebildiği tek izi; incir dalını, Londra’nın soğuk şartlarından nasıl korumaya çalıştığını okurken bir yandan Akbelen’de tek tek kesilen ağaçları düşünüyorum.. Fazıl Say’ın o meşhur şarkısı takılıyor aklıma: “İnsan insan dedikleri, İnsan nedir şimdi bildim”

Kayıp Ağaçlar Adası ile ilgili hikayeler